Przemoc domowa - podstawowe kroki prawne

Jeżeli Twój mąż, czy Twoja żona Ciebie bije, poniża, maltretuje, wykorzystuje lub w jakikolwiek inny sposób czujesz się molestowany/ molestowana fizycznie bądź psychicznie nie bój się i podejmij podstawowe, pierwsze kroki prawne by zmienić swoją sytuację, zwłaszcza gdy oprócz Ciebie dotyka to Twoich dzieci lub pozostałych członków rodziny. Jeżeli jesteś świadkiem takich zachowań wśród swoich znajomych, sąsiadów, dalszej rodziny nie bój się i pomóż podejmując podstawowe kroki prawne.

Każda sytuacja jest inna dlatego, gdy uważasz, że w Twoim domu/ w domu sąsiada zachodzą przesłanki znęcania się nad rodziną, dochodzi do przemocy domowej warto w pierwszej kolejności skonsultować się z prawnikiem lub zadzwonić na linię zaufania, gdzie bardzo często wykwalifikowana osoba udzieli bezpłatnej porady. Takiej pomocy możesz szukać w ośrodku pomocy społecznej lub w innych organizacjach pozarządowych, które ogłaszają się w Internecie, gazetach itp., jak również wejść do kancelarii prawnej i opowiedzieć o swoim problemie.

Żeby w pewien sposób przybliżyć procedury prawne dotyczące problemu przemocy domowej poniżej przedstawiamy podstawowe informacje.

Przede wszystkim każde maltretowanie, bicie, poniżanie to przestępstwo i nie ma znaczenia czy dzieje się to w domu czy na ulicy. Co więcej sprawca uznany za winnego takiego przestępstwa podlega karze od 3 miesięcy do 5 a nawet do 10 lat więzienia gdy był szczególnie okrutny. Polski Kodeks krany zawiera cały rozdział poświęcony przestępstwom przeciwko rodzinie i opiece, natomiast przestępstwo znęcania się zostało skodyfikowane w art. 207 tej ustawy, który stanowi:

Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Warunek podstawowy jaki musi być spełniony by postępowanie oprawcy zostało zakwalifikowane jako omawiane przestępstwo to przede wszystkim intencjonalność czynu, tj. chęć wyrządzenia krzywdy ofierze oraz wielokrotność czynu. Akty przemocy muszą się powtarzać, nie może to być jednorazowy wybryk. Sprawca bił, poniżał w okresie miesięcy, lat i najlepiej mieć na to dowody. Istota kryminalizowanego zachowania się polega na zadawaniu bólu fizycznego lub powodowaniu cierpienia psychicznego pokrzywdzonego. Zachowanie to może się wyrażać w działaniu (np. bicie, szykanowanie, grożenie przestępstwem lub porzuceniem) albo w zaniechaniu (np. dręczenie głodem, nieopalanie zimnego mieszkania). Musi to być zachowanie, które nie tylko w odczuciu pokrzywdzonego, ale również przy uwzględnieniu kryteriów obiektywnych polega na zadawaniu bólu lub cierpień moralnych.

Przede wszystkim o takim zajściu należy zawiadomić prokuraturę lub policję, które to organy muszą podjąć czynności, gdyż jest to przestępstwo ścigane z urzędu. Dowody, które mogą okazać się przydatne w przypadku przemocy domowej to m. in:

• notatki dat i przebiegu aktów przemocy – ułatwi to osobie pokrzywdzonej składanie zeznań (bardzo łatwo zapomina się daty i godziny);
• należy zabezpieczyć (np. ukryć) dowody rzeczowe, to może być podarte ubranie ze śladami krwi, zniszczone sprzęty, przedmioty (jeśli wzywamy policję na interwencję należy złożyć wniosek o zabezpieczenie tych dowodów);
• zapisać nazwiska świadków zdarzenia (to mogą być sąsiedzi, nawet jeśli tylko słyszeli krzyki i awanturę przez ścianę);
• należy zrobić obdukcję (trzeba zgłosić się do przychodni i poprosić o wykonanie obdukcji – wykonuje ją lekarz uprawniony do tego. Gdy takiego lekarza nie ma, trzeba poprosić by inny lekarz obejrzał obrażenia i opisał je po prostu w karcie. To też jest dowód.);
• można wykonać zdjęcia obrażeń i/lub zdemolowanego domu (potrzebny jest jednak świadek, który potwierdzi, że tak właśnie to wyglądało tego dnia. Świadkiem może być sąsiad, znajomy czy koleżanka, który w trakcie postępowania może utajnić swoje dane jeśli obawia się zemsty, ze strony sprawy za składanie zeznań przeciwko niemu).

Bardzo ważne jest również wzywanie policji w każdym przypadku przemocy (w trakcie lub po zdarzeniu). Policja ma prawo by zabrać z miejsca zdarzenia sprawcę, który jest agresywny, a osoba pokrzywdzona czuje się zagrożona. Sprawca może być zatrzymany na 48 godzin lub jeśli jest pijany może zostać przewieziony do izby wytrzeźwień.

Dodatkowo bardzo koniecznym jest wypełnienie tzw. Niebieskiej Karty, którą mają obowiązek wypisać policjanci. Są to specjalne druki przygotowane dla policji do stosowania w przypadku przemocy domowej. Zawierają one m.in. ulotkę informacyjną o adresach i telefonach lokalnych instytucji, w których osoba pokrzywdzona może szukać pomocy. Jest tam także tzw. prośba o pomoc. Osoba pokrzywdzona powinna ją podpisać by sprawa mogła być prowadzona. Taki formularz zostaje najczęściej przekazany dzielnicowemu, a ten ma obowiązek systematycznie zaglądać do rodziny, w której odnotowano przemoc. Zdarzają , się choć już co raz rzadziej przypadki, w których policja odmawia pomocy, np. twierdząc, że to jest zwykła kłótnia rodzinna. Jeżeli nie zgadzasz się z nimi zawsze możesz złożyć skargę u ich przełożonego na komendzie policji (Pamiętaj, że policjant ma obowiązek wylegitymować się, na Twoje żądanie).

Jednakże, by uruchomić wszelkie procedury karne należy złożyć zawiadomienie o przestępstwie i nie należy się tego bać! Można to zrobić zarówno ustnie w komisariacie policji jak i pisemnie poprzez wysłanie listu poleconego z opisem zdarzeń. Uruchomi to postępowanie przygotowawcze, które ma na celu wyjaśnienie okoliczności zdarzenia. W trakcie tego etapu osoba pokrzywdzona może składać kolejne wnioski dowodowe, przeglądać akta sprawy, robić z nich odpisy, składać zażalenia na policję lub postanowienia prokuratora, a nawet razem z policją czy prokuratorem uczestniczyć w czynnościach, np. zadawać pytania świadkom. W trakcie postępowania przygotowawczego sąd może zdecydować by wobec sprawcy zastosować areszt tymczasowy, gdy dojdzie do wniosku, np. że sprawca grozi swojej ofierze, namawia do wycofania zawiadomienia lub zmiany zeznań. Po zakończeniu postępowania przygotowawczego prokurator zadecyduje czy sprawie nadać dalszy bieg i w tym celu sporządzi akt oskarżenia, który następnie trafia do sądu. (może zdarzyć się tak, że np. ze względu na brak dowodów prokurator będzie musiał umorzyć sprawę, dlatego tak ważne jest gromadzenie śladów przestępstwa)

Akt oskarżenia rozpocznie etap sądowy, w którym osoba pokrzywdzona również może czynnie uczestniczyć, występując w roli oskarżyciela posiłkowego. Jeżeli nie zgłosi takiej chęci może przebywać na sali rozpraw i przysłuchiwać się całemu postępowaniu, jednak nie ma już wpływu na przebieg sprawy, nie może zadawać pytań świadkom itp., stąd warto skorzystać z takiego uprawnienia. Jeśli sprawca zostanie uznany za winnego, sąd wyda wyrok skazujący. Zazwyczaj za pierwszym razem jest to wyrok w zawieszeniu tzn. skazany nie idzie do więzienia. Jednak gdy sprawca dalej znęca się nad rodziną, sąd ma obowiązek „odwiesić” wyrok (sprawca pójdzie wtedy do więzienia). W takiej sytuacji trzeba powiadomić sąd, prokuraturę lub kuratora sądowego, że sprawca wciąż dopuszcza się przemocy
i nie przejmuje się wyrokiem. Dodatkowo sąd może również w wyroku nałożyć na skazanego określone zobowiązania, np.: podjęcia pracy, poddanie się leczeniu odwykowemu, płacenie alimentów.

Postępowanie najczęściej jest długie i kosztuje dużo nerwów, stąd warto mieć do pomocy prawnika, który będzie w odpowiedni sposób reagował na postanowienia sądu jak i prokuratury oraz policji. Należy się nie bać walki o spokój swój i swoich najbliższych. W tym przypadku prawo najczęściej stoi po stronie pokrzywdzonego.

Malwina Jarzembska
adwokat