wtorek, 27 grudnia 2011

Odpowiedzialność majątkowa małżonków, cz. II

Kontynuując zagadnienie dotyczące odpowiedzialności małżonka za długi męża czy żony, poniżej chcemy przybliżyć Państwu głównie kwestię wpływu zgody małżonka na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego małżonka. Ustawodawca, zróżnicował odpowiedzialność małżonka za zobowiązania tego drugiego majątkiem wspólnym, w zależności od tego, czy:
·         zobowiązanie jednego z małżonków wynika z czynności prawnej,
·         zobowiązanie jednego z małżonków wynika z innego zdarzenia (czynu niedozwolonego, bezpodstawnego wzbogacenia),
·         zobowiązanie jednego z małżonków dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków,
·         zobowiązanie jednego z małżonków ma związek z prowadzeniem przedsiębiorstwa,
·         zobowiązanie jednego z małżonków powstało przed powstaniem wspólności majątkowej.
            Jeżeli zobowiązanie wynika z czynności prawnej, na którą małżonek udzielił zgody, wówczas wierzyciel może – po spełnieniu określonych wymagań przewidzianych przepisami Kodeksu postępowania cywilnego – prowadzić egzekucję z majątku wspólnego. Jeżeli natomiast małżonek zaciągnął zobowiązania bez zgody współmałżonka, zobowiązanie nie wynika z czynności prawnej, wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności majątkowej lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę, z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej lub z korzyści uzyskanych z praw autorskich, praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.
Zgoda małżonka na zaciągnięcie zobowiązania zawiera w sobie podwójną treść tzn. z jednej strony ostatecznie rozstrzyga kwestię ważności zobowiązania, a z drugiej strony daje możliwość wierzycielowi do skierowania egzekucji do składników majątku wspólnego. Możliwe jest również wyrażenie zgody przez małżonka w jakiś czas po zaciągnięciu zobowiązania w formie potwierdzenia czynności prawnej dokonanej przez małżonka, przy czym taka zgoda nie może być odwołana.
            Bardzo istotny jest również przypadek, w którym powstała wierzytelności ma związek z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Egzekucja roszczeń może być prowadzona także z przedmiotów wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Wystarczy, aby wierzyciel udowodnił dokumentem, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. W tym przypadku nie ma znaczenia zgoda współmałżonka lub jej brak.
Zaznaczyć należy, że artykuł 41 KRiO dotyczy tylko zobowiązań cywilnoprawnych, jednak do jego zastosowania nie ma znaczenia tryb zasądzenia świadczenia, tzn. czy jest to tryb postępowania cywilnego, postępowania administracyjnego czy też karnego. Chociażby orzeczenie w stosunku do jednego z małżonków, pozostających we wspólności kary grzywny, nawiązki, obowiązku naprawienia szkody, czy innej należności sądowej, podlega zaspokojeniu w pierwszej kolejności, z odrębnego majątku takiego ukaranego, jak i z wynagrodzenia za pracę lub inne usługi, czy z praw twórcy wynalazku. Jednakże, gdy takie zaspokojenie okaże się niemożliwe, bo np. skazany nie posiada żadnego własnego majątku, to egzekucja należności może być prowadzona z majątku wspólnego małżonków.
Należy dodać, że ustawowa wspólność majątkowa ustaje w przypadku rozwodu czy separacji orzeczonej przez sąd. Również na wniosek jednego z małżonków, z ważnych powodów sąd może orzec rozdzielność majątkową w trakcie trwania małżeństwa. Co więcej takiej rozdzielności majątkowej może też żądać wierzyciel jednego z małżonków. Wystarczy przy tym uprawdopodobnienie, że aby dłużnik spłacił wierzytelność  konieczny jest podział majątku wspólnego małżonków.
Podsumowując rozważania na temat odpowiedzialności majątkowej małżonków, które mogą dać asumpt do kolejnych pytań i wątpliwości, należy stwierdzić, że tematyka jest na tyle szeroka, że każdą sytuację trzeba analizować bardzo indywidualnie. Jak się wydaje, najistotniejszą rolę w ustalaniu odpowiedzialności za zobowiązania jest zgoda jednego małżonka na zaciąganie długu przez drugiego małżonka. Dlatego w celu zabezpieczenia interesów rodziny nie raz okazuje się, że warto jest pomyśleć, np. o odpowiedniej umowie majątkowej małżeńskiej.

Katarzyna Walenta
aplikant radcowski
Kancelaria Naworska Marszałek Płaza sp. k.

poniedziałek, 19 grudnia 2011

Odpowiedzialność majątkowa małżonków, cz. I


W dzisiejszych czasach świadomość tego, jak kształtuje się odpowiedzialności za długi zaciągnięte przez małżonków jest coraz większa. Często słyszy się o majątkowych umowach małżeńskich, potocznie zwanych intercyzą, zawieranych przez młode małżeństwa, w celu zabezpieczenia swoich przyszłych interesów. Dlatego w pierwszej części niniejszego artykułu, proponujemy Państwu przybliżenie sposobów modyfikowania majątkowej odpowiedzialności małżeńskiej oraz wskazanie podstawowych zagadnień związanych z odpowiedzialnością za długi małżonka.
Ustawodawca w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, definiuje następujące ustroje majątkowe:
1.      ustawowy ustrój majątkowy,
2.      umowne ustroje majątkowe:
a) wspólność majątkowa;
b) rozdzielność majątkowa;
c) rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.
3.      przymusowy ustrój majątkowy.
            Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego, z mocy prawa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa. Wszelkie przedmioty nabyte w trakcie trwania małżeństwa stanowią od tej pory majątek wspólny, natomiast majątek nabyty przed datą zawarcia związku małżeńskiego, stanowi majątek odrębny każdego z małżonków. Podstawowy ustrój majątkowy, może być modyfikowany poprzez umowy małżeńskie, popularnie zwane intercyzą. Umowy małżeńskie majątkowe nie tylko mogą wprowadzić całkowitą rozdzielność majątkową ale również mogą taką wspólność majątkową rozszerzyć. Czyli może zaistnieć sytuacja, w której małżonkowie pomimo zawarcia związku małżeńskiego dysponują w dalszym ciągu każdy swoim majątkiem, bądź sytuacja, w której cały majątek obojga małżonków stanowi jedność, aczkolwiek z pewnymi wyjątkami (nie można wspólności majątkowej rozszerzyć na niektóre przedmioty, takie jak przedmioty uzyskane w wyniku dziedziczenia, czy darowizny). Pamiętać należy, że aby móc powołać się na takową umowę wobec potencjalnych wierzycieli, musi być takiemu wierzycielowi, o niej wiadomo i to zanim dojdzie do transakcji.
Natomiast podstawowym przepisem regulującym zasady spłacania długów z majątku wspólnego małżonków jest art. 41 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Małżonek zaciągając własne zobowiązania odpowiada wobec wierzyciela swoim majątkiem osobistym oraz wskazanymi w art. 41 § 2 KRiO składnikami majątku wspólnego, ale pochodzącymi od tegoż małżonka, który jest dłużnikiem. Należy do nich zaliczyć:
·         wynagrodzenie za pracę;
·         dochody uzyskane z innej działalności zarobkowej;
·         korzyści uzyskane z praw autorskich, praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy;
Sytuacja wydaje się być prosta, małżonek stając się dłużnikiem odpowiada za swoje zobowiązania wyłącznie składnikami majątkowymi pochodzącymi od niego samego. Przykładowo, małżonek kupując samochód bez wiedzy i zgody męża/żony, będzie odpowiedzialny za spłatę ceny swoim osobistym majątkiem, a więc tym nabytym przed zawarciem małżeństwa oraz składnikami majątku wskazanymi powyżej. Na marginesie można wskazać, że jeśli małżonkowie umownie rozszerzyli wspólność majątkową, to istnieje możliwość zaspokojenia roszczeń wierzyciela wyłącznie z tych przedmiotów majątkowych, które stanowiłyby składnik majątku osobistego małżonka, gdyby nie została zawarta umowa rozszerzająca wspólność.
            Sytuacja wygląda jeszcze inaczej, gdy małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka. W takiej sytuacji wierzyciel może dochodzić swoich roszczeń również z całego majątku wspólnego małżonków, czyli jeżeli żona/mąż uczestniczyli przy zakupie auta, złożyli swój podpis na odpowiednim dokumencie, ewentualny brak zapłaty w terminie, będzie powodował roszczenie po stronie dealera samochodów, które może kierować do wspólnego majątku małżonków. Należy jednak pamiętać, że w przypadku gdy wierzyciel uprzednio zawarł umowę z osobą pozostającą w związku małżeńskim i nie uzyskał zgody jej współmałżonka na zawarcie takiej umowy, nie będzie możliwe, w ewentualnie prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym, uzyskanie zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków. Żeby uzyskać klauzulę wykonalności (wraz z tytułem egzekucyjnym stanowi tytuł wykonawczy potrzebny do wszczęcia postępowania egzekucyjnego z majątku dłużnika) przeciwko małżonkowi dłużnika, to zgodnie z treścią art. 787 Kodeksu postępowania cywilnego, wierzyciel obowiązany jest wykazać dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Podsumowując, potencjalny wierzyciel musi udowodnić, że uzyskał pisemną zgodę żony czy męża swojego kontrahenta na dokonanie czynności prawnej, np. na zawarcie umowy sprzedaży.  
Postanowienia art. 41 KRiO umożliwiają wierzycielowi jednego z małżonków skierowanie egzekucji do majątku wspólnego lub niektórych jego składników, jednakże małżonek dłużnika nie staje się dłużnikiem. Jego obowiązek polega jedynie na znoszeniu tego, że wierzyciel ma uprawnienie do odzyskania swojego długu ze wspólnego dorobku małżonków. Ponadto, nawet jeśli wierzyciel uzyska klauzulę wykonalności przeciwko współmałżonkowi dłużnika, to może on się w dalszym ciągu bronić, np. poprzez podniesienie zarzutu, że dana wierzytelność już nie istnieje.

Malwina Jarzembska
adwokat

środa, 7 grudnia 2011

Gdy brakuje środków na opłacenie składek do ZUS można odroczyć ich płatność.



W dobie kryzysu coraz częściej przedsiębiorcy dokonują wyboru, co do regulowania swoich bieżących zobowiązań. Jednym z większych obciążeń dla przedsiębiorców jest opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne. Niestety zaległości w opłacaniu składek mogą przełożyć się również na brak uzyskania, np. kredytu na dalsze inwestycje, czy też zakup towarów. Ponadto płatnik składek będzie musiał je uregulować wraz z należnymi odsetkami. Zatem zamiast dokonywać wyboru warto poszukać pewnych rozwiązań praktycznych. Jednym z takich rozwiązań jest możliwość odroczenia terminu płatności składek na ubezpieczenie społeczne.

Odroczenie terminu płatności polega na możliwości uregulowania składek w dłuższym okresie czasu, ustalonym z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Innymi słowy termin zapłaty zostaje odroczony, tj. przesunięty na późniejszy termin. Co istotne nie będą podejmowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych działania zmierzające do przymusowego wyegzekwowania należności, których termin zapłaty został odroczony. Co więcej od składek których termin zapłaty został odroczony, nie nalicza się odsetek za zwłokę, natomiast w zamian pobiera się tzw. opłatę prolongacyjną. Opłata ta jest naliczana od następnego dnia po ustawowym dniu wymagalności składki do dnia odroczenia włącznie, w wysokości 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy. Wysokość uzależniona jest od kwoty odroczonej składki, czasu na który odroczono termin jej płatności oraz stawki opłaty prolongacyjnej. Opłaty prolongacyjnej nie nalicza się w przypadku, gdy przedsiębiorca uzyskał zgodę na odroczenie terminu płatności z powodu klęski żywiołowej bądź wypadku losowego.

W przypadku, gdy przedsiębiorca zdecyduje się złożyć wniosek o odroczenie płatności składek, to musi pamiętać o kilku podstawowych zasadach, a mianowicie może ono dotyczyć jedynie składek bieżących lub przyszłych, których ustawowy termin płatności nie upłynął, stad też wniosek o odroczenie należy złożyć najpóźniej przed upływem terminu płatności danej składki. Ponadto odroczenie może dotyczyć składek na: ubezpieczenia społeczne – z wyłączeniem kwot odpowiadających wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne za zatrudnionych pracowników, ubezpieczenie zdrowotne – z wyłączeniem składek za zatrudnionych pracowników, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych. W przypadku płatników opłacających składkę wyłącznie na własne ubezpieczenia odroczeniem może zostać objęta pełna kwota bieżących składek.

Skoro do odroczenia terminu płatności składek należy złożyć wniosek, to również musi on spełnić pewne wymogi formalne. W pierwszej kolejności musi zawierać dane płatnika składek oraz powinien być skierowany do właściwego Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dla wnioskodawcy. Ponadto powinien on zwierać uzasadnienie wskazujące na brak możliwości uregulowania składek w terminie; we wniosku należy również umieścić informację  o nowym terminie zapłaty składek. Do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające zasadność udzielenia ulgi oraz dokumenty obrazujące kondycję finansową oraz możliwości płatnicze. Rodzaj oraz zakres dokumentacji, uzależnione są od wysokości składek, zakresu wnioskowanej ulgi i okresu spłaty w odroczonym terminie oraz formy prowadzonej działalności. Dokumenty powinny być oryginałami lub posiadać urzędowe poświadczenie za zgodność z oryginałem. Poświadczenia takiego może również dokonać pracownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Szczegółowy wykaz dokumentów można znaleźć na stronach internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Uzasadnienie powinno zawierać wszelkie informacje, które pozwolą na ocenę zasadności uznania wniosku i odroczenia składek przykładowo mogą to być powody związane z brakiem możliwości uzyskania zapłaty od kontrahentów, przejściowe problemy związane z brakiem zapotrzebowania na towary lub usługi. Każdy wniosek złożony przez przedsiębiorcę zostanie rozpatrzony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jego uzasadnienie ma kluczowe znaczenie, gdyż samo złożenie wniosku nie jest równoznaczne z jego pozytywnym rozpatrzeniem. W przypadku, gdy wniosek nie zostanie uwzględniony wnioskodawca będzie zobowiązany do uregulowania zaległych składek wraz z ustawowymi odsetkami.
Ważne jest również to, aby uregulować w ustawowym terminie kwoty odpowiadające wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne za zatrudnionych pracowników oraz innych ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia (np. zleceniobiorców, nakładców) - za okres mający zostać objęty ewentualnym odroczeniem, wnioskowany przez płatnika.

Uwzględnienie wniosku skutkuje zawarciem umowy o odroczeniu terminu płatności składki, która rodzi dla obu stron umowy konkretne obowiązki, ale również przyznaje określone uprawnienia.
Z uwagi na powyższe przystępując do spłaty należności w odroczonym terminie należy zapoznać się szczegółowo z warunkami zawartej umowy. Do głównych obowiązków płatnika składek w szczególności należy dokonywanie w terminie i w pełnej wysokości wpłaty odroczonych składek w wyznaczonym w umowie terminie płatności. Dokonanie wpłaty odroczonych składek na wskazane w umowie numery rachunków bankowych i oznaczanie wpłaty określonymi w umowie symbolami. Regulowanie w ustawowym terminie i w pełnej wysokości składek bieżących, których termin nie został odroczony.
Z zawartej umowy wynikają również pewne uprawnienia, w szczególności wskazać należy na podstawie zawartej umowy płatnik uzyskuje prawo do opłacenia należności w dłuższym okresie czasu, ale na warunkach określonych w harmonogramie, bez konsekwencji przymusowego ich dochodzenia w trybie egzekucji. W przypadku braku możliwości pozyskania środków na spłatę należności na warunkach określonych w umowie, płatnik ma prawo wystąpić z wnioskiem o zmianę warunków udzielonej ulgi. W szczególnie uzasadnionych sytuacjach, gdy zaistniały lub mogą zaistnieć okoliczności skutkujące rozwiązaniem zawartej umowy, płatnik może wystąpić z wnioskiem o utrzymanie w mocy zawartej umowy odraczającej zapłatę składek. Na każdym etapie realizacji udzielonej ulgi istnieje możliwość odstąpienia przez płatnika od realizacji umowy odraczającej termin płatności składki. W takim przypadku rozwiązanie umowy następuje z dniem wskazanym przez płatnika w pisemnym oświadczeniu, nie wcześniej jednak niż z dniem jego złożenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Wniosek rozpatrywany jest niezwłocznie w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia skompletowania dokumentacji niezbędnej do rozpatrzenia sprawy i nie później niż w terminie dwóch miesięcy od dnia wpływu wniosku.
Jeśli płatnik nie zgadza się z rozstrzygnięciem podjętym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w jego sprawie, może wystąpić z wnioskiem o ponowne jej rozpatrzenie, wskazując argumenty, które nie zostały uwzględnione przy rozpatrywaniu wniosku oraz powołać nowe okoliczności w sprawie.

Wobec powyższego istotne jest, aby zawsze pamiętać, że złożenie wniosku o odroczenie terminu płatności składki nie gwarantuje udzielenia ulgi, a niedotrzymanie przez płatnika warunków udzielonej ulgi skutkuje natychmiastowym zerwaniem umowy o odroczenie terminu płatności składki. Oznacza to, iż należności uprzednio objęte umową stają się natychmiast wymagalne, z zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych może domagać się spłaty powstałych zaległości. Tym niemniej w przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku i wywiązywania się z zawartej umowy płatnik składek zyskuje czas na uregulowanie swoich należności wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zatem powyższe uprawnienie może niewątpliwie przynieść duże korzyści w dobie panującego kryzysu.
                              
Aneta Naworska
radca prawny 
Kancelaria Naworska Marszałek Płaza Sp.k. w Toruniu